چکیده

نظام تعلیم و تربیت در ایران از ظهور اسلام تا بروز انقلاب مشروطیت بر پایه سنت و مذهب قرار داشت و جامعه به ‌گونه‌ای سنتی كودكان را برای در دست گرفتن نبض حیاتی آینده این مرز و بوم تربیت می‌كرد. پدر و مادر به صورت فطری از همان آغاز تولد ، نخستین و مهم‌ترین آموزگاران فرزندان خود بودند. پسر، علم و فنون و صنعت را از پدر می‌آموخت و دختر تا ۹ سالگی رموز و فنون خانه‌داری را از مادر كسب می‌كرد. در این دوران تعلیم و تربیت دختران و زنان عموماً به شکل مکتب­خانه­ای بود و این مکتب خانه ­ها تحت نظارت دولت نبوده و برنامه ­ی ویژه­ای برای آن­ها در نظر گرفته نشده بود. در کنار آموزش مکتب­خانه­ای زمینه ­ی آموزش به سبک جدید نیز از اوایل دوره ­ی قاجار فراهم شده بود، که این امر نتیجه ارتباط با کشورهای اروپایی، تأسیس مدارس خارجی و انتشار روزنامه بوده است. پس از انقلاب مشروطه با تأسیس مدارس به سبک جدید، مدارس دخترانه نیز به دو صورت ملی و دولتی درآمد که برنامه­ ی آموزشی این مدارس با توجه به ملی یا دولتی بودنشان متفاوت بوده است. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ­ای و صورت گرفته است، به بررسی نحوه ی آموزش دختران و زنان در دوره­ی قاجار به عنوان بخش مهم و موثر جامعه ­ی ایران به لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پرداخته و تحولات آموزشی ، فرهنگی ، اجتماعی از سلطنت فتحعلی­شاه تا سلطنت مظفرالدین شاه مطرح گردیده است.

واژگان کلیدی: آموزش ،  قاجار ،  دختران ، زنان ، مدارس ملی ،  تحولات آموزشی.