چکیده

ضرب المثل ­ها جزئي از ادبيات شفاهي هستند كه در هر زبان و فرهنگي گفته و شنيده مي­شوند. زن از دیرباز در فرهنگ­ ها و تمدن های گوناگون ، موضوع بحث و جدل های فراوان فلسفی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی بوده است. در این میان ضرب المثل­ ها نه تنها آيينه زندگي امروز يك جامعه، بلكه انعكاس دهنده و سند معتبر فرهنگ عقايد و باورهاي گذشتگان نيز می باشند. مطالعه ضرب المثل ها ، روشن كننده آن است كه پدران و نياكان ما چگونه فكر مي­كرده و چه روحيه اي داشته اند. جایگاه زن در طول تاریخ و در دوره­های مختلف ، دارای فراز و نشیب های فراوانی بوده است که در ادبیّات ملّت­ها و به ویژه در ضرب المثل­ ها، بازتاب گسترده­ای یافته است. در این مقاله در صدد آنیم تا جایگاه زن در ضرب المثل­ های ایرانی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده و سیمای ترسیم شده از زنان را از میان موضوعات ضرب المثل ­های ایرانی که در این باب آمده است­، چه شتایش شده و چه نکوهیده نمایان سازیم. با توجّه به یافته‌های پژوهش، می‌توان گفت که بیشتر ضرب المثل­ ها، در عین حال که برخی صفات شایسته ­ی اخلاقی و انسانی زن به ویژه در ارتباط با حریم خانواده را تبلیغ و توصیه می­کنند، نگاهی بیشتر مردانه، آمرانه و از بالا به زن دارند. در اکثر مفاهیم دریافت شده، به ویژگی­های اخلاقی و رفتاری زن توجه بیشتری شده است و زنی خوب خواهد بود که با ارزش­ها و مطالبات مرد و جامعه ­ی مردسالار­، کاملاً سازگار باشد. با همه­ ی این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که زن نقش سازنده­ای در جامعه دارد و یکی از دو رکن اصلی زندگی به حساب آمده است و این مسئله، به خوبی در ضرب­المثل ­های ایرانی به تصویرکشیده شده است.

واژگان کلیدی: زن ، سیمای زن ، ضرب المثل ، ضرب المثل ایرانی